Dünyada her sektör artık dijital ortama geçmeye başladır. Gün içinde 170 milyon kullanıcı aktif olarak sosyal medyada oturum açmaktadır. Teknoloji ile ticaret her zaman birbiriyle ilişki içerisinde gelişen alanlar oldu. Günümüzde tüketici potansiyelinin önemli bir bölümü dijital ortamda hizmet arayışı içindedir. Bu durum firmaların dijital pazarlama faaliyetlerine eğilmesine yol açmaktadır.
Sizlere bu yazıda dijital pazarlamanın tarihsel gelişimi konusunda bilgi vereceğiz. Dijital pazarlama 2020 yılı itibariyle sayısız fırsatlarla dolu bir alan olarak karşımıza çıkar. Firmalar işlerini büyütebilmek ve daha geniş bir kitleye ulaşabilmek için dijital pazarlama konusunda yatırım yapmalıdır. Günümüzde pazarlama uzmanları firmaların kurumsal olabilmesi için dijital pazarlamaya yatırım yapmaları gerektiğini önermektedir.
Dijital pazarlama ilk olarak 1990’lı yıllarda ortaya çıktı. Ancak dijital pazarlamanın dünyada tarihi 1980’lere kadar gitmektedir. Dijital pazarlama bugün küresel pazarı yöneten çok önemli bir faaliyet alanı olmuştur. Üstelik dijital pazarlama 30 yıl içinde çok büyük bir gelişme göstermiştir. İnsanlar gün içinde internette çok sayıda içerik tüketmektedir. Bu da dijital pazarlama alanının geleneksek pazarlama yöntemleri karşısında güçlenmesini sağlamaktadır.
Dijital pazarlama çok daha uygun maliyetli ve etkili bir pazarlama alanıdır. Peki dünyada ve ülkemizde dijital pazarlama nasıl gelişti, nasıl değişimlerden geçti ve günümüzde nasıl bir yapıya kavuştu? İşte dönemsel olarak dijital pazarlamanın tarihsel süreçteki seyri;
Alman şair ve oyun yazarı Berthold Brecht’in “ Yenilenlerin tarihini, yenenler yapmıştır.” özünden yola çıkarak geleneksel pazarlamayı hızla geride bırakma yolunda ilerleyen dijital pazarlamanın tarihsel süreçteki gelişimine değineceğiz;
1980’lerde Dijital Pazarlama
Dijital pazarlamanın ortaya çıkış tarihi 1980’lerin başlarına kadar gidebilir. Bu yıllarda bilgisayar sistemleri henüz sadece müşteri bilgilerini depolayacak şekilde kullanılmaktaydı. 1981 yılında IBM ilk kişisel bilgisayarı geliştirdi. Bu yıllarda şirketler ancak müşterilerle ilişki kurmanın önemini anlamaya başladırlar. Bu yıllarda daha çok firmalar müşterileri hakkındaki bilgileri depolamak için bilgisayarları kullandılar. Ayrıca bilgisayarlarda ticari sözleşmeler kayıt altına alındı.
1986 yılında müşteri yönetim şirketi olan ACT veri tabanı pazarlama yazılımını ilk kez hayata geçirdi. Bu yazılım sayesinde çok geniş bir müşteri potansiyeline ait bilgiler depolanabildi. Pazarlama otomasyonlarında ilk çalışmaları yürüten Robert KEstenbaum ve Robert Shaw farklı veri tabanı pazarlama modellerini oluşturarak kullanıma açtılar. Bu pazarlama sistemleri sayesinde satış kanaları otomasyonu, kampanya yönetim sistemi, müşteri ilişkileri stratejileri optimizasyonu, pazarlama analizleri, kaynak yönetimi gibi geniş bir özellik dijital ortamda kullanıma açıldı.
Kısaca bahsetmek gerekirse 1980’li yıllar firmalar ve tüketicilerin arasındaki ilişkide tüm dünya düzenine etki edecek dijital veri tabanları kullanılmaya başlandı. Firmalar ulaşmakta zorlanacakları birçok bilgiye çok daha kolay ulaşmaya başladılar. Kolayca çok yer kaplayacak bilgileri depolayabildiler ve bu verileri basit bir şekilde takip etmeye başladılar. Ancak dijital pazarlama sistemleri hala manuel olarak işliyordu.
Tarihler 1990’ları gösterdiğinde müşteri ilişkileri yönetimi ve CRM yazılımları hayatımıza girdi. Bu süreç kişisel bilgisayar kullanımının da artmasıyla birlikte dijital pazarlama alanında büyük gelişmeler yaşanmasını sağladı.
Şimdi de 1980’li yıllarda temelleri atılmaya başlayan dijital pazarlamanın 1990’lı yıllardaki gelişimlerine ayrıntılı olarak değinelim.
1990’larda Dijital Pazarlama
İnternet kullanımı 1995 yılı itibariyle dünya çapında 15 milyonun üzerine çıktı. 90’lı yıllarda özellikle CRM araçları en popüler uygulamalar haline geldi. CRM yazılımlar sayesinde firmalar mevcut müşterilerini ve potansiyel müşterileri ile olan etkileşimlerini takip edebilme fırsatı elde ettiler. Firmalar envanterlerini kontrol edebildiler ve etkileşim takibi konusunda çok verimli veriler elde edebildiler. Tarihler 1996 yılını gösterdiğinde Amerika Birleşik Devletleri sınırlarında insanların ortalama 30 dakikasını internette çevrimiçi olarak geçirdikleri belirlendi.
90’lı yılların sonunda CRM ile birlikte SAP, Oracle ve Baan gibi büyük satıcılar piyasaya girdi ve dijital pazarlamada kayda değer bir gelişme görülmeye başladı. Rekabet ortamının güçlenmeye başlamasıyla birlikte firmalar farklı satış pazarlama ve hizmet politikaları hayata geçirmeye başladı. Takvimler 1998 yılına geldiğinde internet kullanıcılarının %41’i AOL.com’a düzenli girişler gerçekleştirdi.
1998 yılında büyük bir internet devrimi yaşandı ve dünyanın en büyük arama motoru Google ortaya çıktı. Günümüzde Google arama motoru pazarının en önemli ismi olarak karşımıza çıkar. Dijital pazarlama ve arama motoru pazarlama stratejilerinin tamamına yakını Google tarafından yönetilmektedir. 1999 yılında ise eCRM sayesinde tedarikçilerinin çok sayıda müşterisine çevrimiçi depolama hizmeti verebileceği ve rekabeti arttıran bir uygulama devreye soktu. Artık eCRM sayesinde firmalar sürekli olarak bilgi güncellemeleri yapabildi ve müşteri bilgileri artık dinamik bir yapıya kavuştu. Bu süreçte müşterilerin hareketlerinde büyük artışlar yaşanmaya başladı.
Firmalar 90’lı yılların sonunda müşterileri hakkında çok fazla veri depolayabilir hale geldiler. Ancak firmalar için en büyük sorun ellerinde olan bilgileri anlamlandırma sorunuydu. Ancak tam da bu yılların sonunda yani 1999 yılında ilk SaaS şirketi Salesforce.com devreye girdi.
Salesforce şirketi üzerinden ilk kez bir web sitesi aracı olacak şekilde teslim edilen işler ticaret hayatına girdi. Günümüzde bulut bilişim olarak bilinen bu uygulama gelecekteki pazarlama teknolojisinin odak noktası haline geldi.
Dijital pazarlama 2000’li yıllarda daha da hayatımıza girmeye başladı. Bu yıllarda köklü değişikliklerle birlikte dijital pazarlama farklı bir boyuta geçti.
2000’lerde Dijital Pazarlama
2002 yılı itibariyle dünyada internet kullanıcısı sayısı yarım milyarı geçti. Ayrıca bu yollarda dotcom balonu patladı ve DELL ile Cisco gibi büyük markalar stoklarını kolaylıkla satmaya başladı. Buna paralel olarak da Oracle, People Soft, Siebel ve SAAP gibi en bilinen SaaS şirketleri çalışma alanlarını dijital ortama taşımaya başladılar. Böylece internet hizmetlerinde gelişmeler daha belirgin hale gelmeye başladı.
2004 yılı itibariyle Google halka açıldı. Ayrıca 2000’li yılların ortalarında dijital pazarlama ile gerçek satın alma faaliyetleri başlamadan Google ve diğer arama motorlarını kullanan kitlenin çevrimiçi faaliyetlerinin artmasıyla tüketici davranışlarında bir değişiklik gözlendi. Bu değişikliğe paralel olarak pazarlama faaliyeti yürüten firmalar tökezlemeye başladı.
Bu yıllarda Act, Pardot ve Marketo gibi firmalar tüketici davranışlarındaki değişimi pazarlama otomasyonu sayesinde çözmeyi başardılar. Pazarlama otomasyonu üzerinden pazarlama faaliyetleri farklı sektörlere bölündü. Daha sonra firmalar kişiselleştirilmiş içerikler sunmaya başladılar. İşte bu faaliyetler pazarlama alanında geliştirilen ilk pazarlama teknolojileri olarak karşımıza çıktı.
2007 yılında Iphone cihazların da piyasaya çıkmasıyla birlikte mobil cihaz kullanımı da farklı boyuta geldi. Pazarlama otomasyonları gelişmekte olan tüketici davranışlarına uyum sağlayacak şekilde sürekli gelişti. Ancak bu yıllarda sosyal medyanın dijital pazarlamadaki gücü anlaşılamadı. Sosyal medya da tam olarak bu yıllarda gelişmeye başladı. ARPANET’e kadar giden sosyal medya 2000’lerde dijital pazarlama tarihinde önemli rol oynayan bir alan haline gelmeye başladı.
2000’l yıllarla birlikte pazarlama sektörü; sosyal medya, arama, mobil cihaz gibi farklı alanlardaki gelişmeler karşısında bazı yanılgılara düştüler. Burada pazarlama faaliyetleri için bir duraksama gibi farklı alanlardaki gelişmeler karşısında bazı yanılgılara düştüler. Burada pazarlama faaliyetleri için bir duraksama yaşanmaya başladı. Ancak yeni yazım şirketleri tarafından geliştirilen çözümler 2010’lu yıllara geldiğinde dijital pazarlamayı farklı bir boyuta taşımaya başladı.
2010’larda Dijital Pazarlama
Yıl 2010 olduğunda teknolojiye meraklı insanlar gitti ve bu kişilerin yerlerini teknolojiye bağımlı bir insan topluluğu aldı. 2010’lu yıllarda artık insanların günlük çevrim içi olma süresi 10 saatin üzerine çıktı. Ayrıca yükleme süresi de 250 milisaniyeye kadar düştü. İnsanların %70 kadarı gün içinde telefonlarında bir bildirim bulunmaması durumunda dahi kontrol etmekten geri kalmıyor.
İnsanlar bu durumda teknolojiye giderek bağımlı hale geldiler. İnternet dünyasında yaşanan gelişmelerle birlikte insanların dijital ortamdaki beklentileri çeşitlendi ve değişmeye başladı. Özellikle yeni piyasaya giren şirketler artık dijital çözümler için firmalarla iletişim kurmaya başladı. Günümüzde büyük şirketlerin yanında insanlara dijital çözümler sunan çok sayıda orta ya da küçük ölçekli firma ortaya çıkmaya başladı. Dijital pazarlama bu yılların sonuna doğru büyük bir gelişme içine girdi.
Genel olarak baktığımızda dijital pazarlamanın asıl gelişme çağı 2010’lu yıllardır. Bu yıllarda sosyal medyada da dijital pazarlamanın artması, içerik pazarlamacılığı ve arama motoru pazarlamacılığı gelişmesiyle birlikte dijital pazarlama büyük bir gelişme gösterdi. Ancak hala geleneksel pazarlama stratejileri de büyük bir paya sahiptir. Türkiye’de de dijital pazarlama büyük bir gelişme göstermesine karşın yolun henüz başındadır.
Dijital dünyada hızlı bir değişim yaşanıyor. Bu değişimi yakalayan firmalar büyürken bu değişime ayak uyduramayan firmalar da bu yarışta hızla geri plana itiliyor. İnsanlar artık tüm cihazlar ve kanallar üzerinden sorunsuz deneyimler beklemektedir. Bu beklentileri karşılamak için de dijital pazarlama stratejisi geliştiren firmaların çok kanallı teknolojilere yatırımlarını yapmalarını zorunlu kılıyor. Ne kadar fazla dijital platformda yer alırsanız o kadar fazla kişiye hitap ederek ürün ve hizmetlerinizin satışını arttırabilirsiniz.
2010’lu yılların sonuna doğru dijital pazarlamada artık yapay zeka ve arttırılmış gerçeklik gibi terimler öne çıkmaya başlıyor. Kripto para gibi yeni teknolojiler ise dijital pazarlama sektörüne çok başka boyutlar kazandırıyor. Şimdiye kadar dijital pazarlamanın tarihsel gelişimi üzerinde durduk. Bir de kısaca geleceğe yönelik bazı yorumlar yapalım.
Gelecekte Dijital Pazarlama
Yazımızı genel olarak incelerseniz dijital pazarlamanın çok kısa bir tarihe sahip olduğunu görürsünüz. Ancak bu kısa tarihte çok hızlı bir gelişim olduğunu da belirtmemiz gerekir. Dijital pazarlama büyük bir evrim geçirmiştir. Bu ilgi çekici değişimin bir parçası olan firmalar gelecekte rakipleri içinde çok önemli bir yer edinecektir.
Dijital pazarlamayı sadece teknoloji ve pazarlama olarak görmeyelim. Dijital pazarlama birçok insan için gelecekte ve günümüzde büyük bir kariyer fırsatıdır. Dijital pazarlamaya olan talep her geçen gün artıyor. Uzmanların tahminlerine göre kısa bir süre sonra dijital pazarlama, pazarlama sektörünün çok önemli bir bölümünü içine alacak. Dijital pazarlamanın geçmişinden aldığınız güçle sizler de geleceğine hazırlanabilirsiniz.
Kaynakça:
https://webandcrafts.com/blog/history-of-digital-marketing/
